تاریخچه کهن
مدارک معتبری در دسترس نیست که از چه زمان منطقه هرمزگان برای اولین بار یک مرکز تجارت دریایی به عنوان بخشی از مسیرهای تجاری شده است. آنچه که مشخص است طبق گزارش هرودوت مورخ یونانی (۴۸۵–۴۲۰ پیش از میلاد) در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس که یک یونانی بوده به فرمان داریوش بزرگ از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی پرداخته است. در نتیجه گسترش مسیرهای تجارت آریایی از مرزهای چین به لیبی احتمال داده می‌شود یک شاخه از مسیرهای تجارت دریایی از طریق تنگه هرمز خواهد بود که یک نقطه اتصال طبیعی با مسیرهای تجارت فلات مرکزی ایران می‌شود. البته سابقه چند هزار ساله لنج سازی در ساحل شمالی خلیج فارس و بخصوص بندر کنگ نشان از آن دارد که سابقه تجارت بیش از این است.[۶] طبق گزارش مورخ یونانی لوسیوس فلاویوس (۸۶–۱۶۰ میلادی)، الکساندر نئارخوس (۳۲۵–۳۲۶ پیش از میلاد) فرمانده نیروی دریایی اسکندر از هند به ایران و آسیای مرکزی تا رودخانه سند - مرز آن دوران امپراتوری هخامنشی - لشکر کشی کرده است. نئارخوس با یک ناوگان از سی‌وسه کشتی جنگی بزرگ و کوچک و حدود دوهزار نفر نیروی نظامی بوده است. مورخ یونانی اعلام می‌کند اولین نقطه‌ای که نئارخوس و ناوگان خود به خلیج فارسی می‌رسد هرمز است و این اولین باری است که نام هرمز یا هرمیزد در متون تاریخی آورده می‌شود.
دوران پادشان هرمز از قرن دهم تا قرن هفدهم میلادی می‌باشد. در دوران اوج خود به حکومت بخشی از شمال شبه جزیره عربستان هم می‌رسد؛ ولی در حالت کلی بندر هرمز که احتمال می‌رود در دهانه خور تیاب کنونی و محدوده دشت هرمز و در محل باغات میناب کنونی بوده خود حاکم ایالت موغیستان و از زیر مجموعه‌های حکومت کرمان بوده است. دوران اوج و شهرت هرمز در قاره‌های اروپا و آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازارهای عجیب و غریب آن متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی و طبق گزارش جهانگردانی چون مارکو پولو (۱۲۵۴–۱۳۲۴) میلادی در ایتالیا، ابن بطوطه (۱۳۰۴–۱۳۶۸) میلادی در مراکش و ژنگ وی (۱۳۷۱–۱۴۳۵) میلادی در چین است. ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی خاورشناس روس اندازه ناوگان هرمز را تا ۵۰۰ کشتی یا قایق می‌داند که این این کشتی با توپ مسلح نبودند.
تصویر بندرعباس در سال1681
نام بندرعباس
در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و سردار ایرانی امام قلی خان پرتغالی‌ها را شکست دهد. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام داد. در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و یکی از مهم‌ترین مراکز راهبردی و بازرگانی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد.
جمعیت و مذهب
جمعیت بندرعباس را نمی‌توان به طور دقیق عنوان کرد زیرا از بومیان و مهاجرین تشکیل شده و تعداد مهاجرین بنا به فصول سال متغیر است اما به استناد بر سرشماری سال 1395 جمعیت شهر بندرعباس 680.366 نفر اعلام شده است
مردم بندرعباس اکثریت مسلمان و از پیروان مذاهب شیعه و سنی هستند. اهل سنت بیشتر در محله‌های اوزی‌ها و سورو و شغو (شهرک توحید) زندگی می‌کنند.
زبان: گویش بندری
زبان اهالی بندرعباس بندری که یکی از گویش‌های زبان فارسی است که ویژگی‌های فارسی کهن را حفظ کرده‌است.
از سوی دیگر به خاطر روابط بازرگانی شماری از وام‌واژه‌های اروپایی (نمونه:tawāl، از واژه towel انگلیسی به معنی حوله) و عربی، هندی نیز در آن دیده می‌شود. در بندرعباس به دلیل تنوع قومی و نژادی نیز این گویش در محله‌های مختلف آن نظیر نایبند خواجه عطا، سورو، پشت شهر ومغ ناخا (نخل ناخدا)، شغو (شهرک توحید) شهرها و روستاهای کوچک اطراف با لهجه‌های مختلف صحبت می‌شود
تاریخچه کهن
مدارک معتبری در دسترس نیست که از چه زمان منطقه هرمزگان برای اولین بار یک مرکز تجارت دریایی به عنوان بخشی از مسیرهای تجاری شده است. آنچه که مشخص است طبق گزارش هرودوت مورخ یونانی (۴۸۵–۴۲۰ پیش از میلاد) در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس که یک یونانی بوده به فرمان داریوش بزرگ از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی پرداخته است. در نتیجه گسترش مسیرهای تجارت آریایی از مرزهای چین به لیبی احتمال داده می‌شود یک شاخه از مسیرهای تجارت دریایی از طریق تنگه هرمز خواهد بود که یک نقطه اتصال طبیعی با مسیرهای تجارت فلات مرکزی ایران می‌شود. البته سابقه چند هزار ساله لنج سازی در ساحل شمالی خلیج فارس و بخصوص بندر کنگ نشان از آن دارد که سابقه تجارت بیش از این است.[۶] طبق گزارش مورخ یونانی لوسیوس فلاویوس (۸۶–۱۶۰ میلادی)، الکساندر نئارخوس (۳۲۵–۳۲۶ پیش از میلاد) فرمانده نیروی دریایی اسکندر از هند به ایران و آسیای مرکزی تا رودخانه سند - مرز آن دوران امپراتوری هخامنشی - لشکر کشی کرده است. نئارخوس با یک ناوگان از سی‌وسه کشتی جنگی بزرگ و کوچک و حدود دوهزار نفر نیروی نظامی بوده است. مورخ یونانی اعلام می‌کند اولین نقطه‌ای که نئارخوس و ناوگان خود به خلیج فارسی می‌رسد هرمز است و این اولین باری است که نام هرمز یا هرمیزد در متون تاریخی آورده می‌شود.
دوران پادشان هرمز از قرن دهم تا قرن هفدهم میلادی می‌باشد. در دوران اوج خود به حکومت بخشی از شمال شبه جزیره عربستان هم می‌رسد؛ ولی در حالت کلی بندر هرمز که احتمال می‌رود در دهانه خور تیاب کنونی و محدوده دشت هرمز و در محل باغات میناب کنونی بوده خود حاکم ایالت موغیستان و از زیر مجموعه‌های حکومت کرمان بوده است. دوران اوج و شهرت هرمز در قاره‌های اروپا و آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازارهای عجیب و غریب آن متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی و طبق گزارش جهانگردانی چون مارکو پولو (۱۲۵۴–۱۳۲۴) میلادی در ایتالیا، ابن بطوطه (۱۳۰۴–۱۳۶۸) میلادی در مراکش و ژنگ وی (۱۳۷۱–۱۴۳۵) میلادی در چین است. ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی خاورشناس روس اندازه ناوگان هرمز را تا ۵۰۰ کشتی یا قایق می‌داند که این این کشتی با توپ مسلح نبودند.
تصویر بندرعباس در سال1681
نام بندرعباس
در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و سردار ایرانی امام قلی خان پرتغالی‌ها را شکست دهد. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام داد. در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و یکی از مهم‌ترین مراکز راهبردی و بازرگانی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد.
جمعیت و مذهب
جمعیت بندرعباس را نمی‌توان به طور دقیق عنوان کرد زیرا از بومیان و مهاجرین تشکیل شده و تعداد مهاجرین بنا به فصول سال متغیر است اما به استناد بر سرشماری سال 1395 جمعیت شهر بندرعباس 680.366 نفر اعلام شده است
مردم بندرعباس اکثریت مسلمان و از پیروان مذاهب شیعه و سنی هستند. اهل سنت بیشتر در محله‌های اوزی‌ها و سورو و شغو (شهرک توحید) زندگی می‌کنند.
زبان: گویش بندری
زبان اهالی بندرعباس بندری که یکی از گویش‌های زبان فارسی است که ویژگی‌های فارسی کهن را حفظ کرده‌است.
از سوی دیگر به خاطر روابط بازرگانی شماری از وام‌واژه‌های اروپایی (نمونه:tawāl، از واژه towel انگلیسی به معنی حوله) و عربی، هندی نیز در آن دیده می‌شود. در بندرعباس به دلیل تنوع قومی و نژادی نیز این گویش در محله‌های مختلف آن نظیر نایبند خواجه عطا، سورو، پشت شهر ومغ ناخا (نخل ناخدا)، شغو (شهرک توحید) شهرها و روستاهای کوچک اطراف با لهجه‌های مختلف صحبت می‌شود