حاج احمد خان کبابی (معروف به سرتیپ احمد خان )
حاج احمد خان کبابی (معروف به سرتیپ احمد خان )
به گفته سدید السلطنه نویسنده اعلام الناس فی احوال مردم بندرعباس که خود فرزند حاج احمدخان کبابی می باشد، اقوام پدری اش در بندر کنگ زندگی میکردند و درزمان حاج حسین شاه ، فرزند ملا (حاج ) علی شاه، ازکنگ به مسقط رفتند.
حاجی احمد خان سر تیپ کبابی بندرعباسی ملقب به "وکیل الرعایا" طبق نوشته سدید در سال 1251 هجری قمری معادل 1214خورشیدی در مسقط به دنیا آمد .
حاجی احمد خان به اقتضای شغل و جایگاه پدرش از دوران جوانی وارد خدمات اداری و مناصبات دولتی عمان گردید.
او که در سن بیست و چهار سالگی بعد از پدر به وزارت ،مسقط رسید، از نزدیکان خاندان سلطنتی محسوب می شد و علاوه بر تصدی مقام وزارت ، نیابت حکومت مسقط را در نبود صید ثوینی بر عهد داشت. حاج احمد خان در سال 1271 هجری قمری از طرف دولت ایران ملقب به "وکیل الرعایایی" می شود و دوسال بعد یعنی در سال1273 هجری قمری با حاجیه خدیجه دختر شیخ احمد مینابی ازدواج می کند.در سال1276 هجری قمری . سلطان عمان طبق قاعده مرسوم علاوه بر وزارت مسقط، حکومت عباسی را در سال 1277هجری قمری بار دیگر بجای حسام السلطنه به حکومت فارس رسید، حاجی احمد خان را کماکان در مقام خود باقی گذاشت .
حاجی احمد خان سرانجام در سال 1285هجری قمری از خدمت حکومت مسقط استعفا داده و به خدمت دولت ایران در آمده و از سوی والی فارس به حکومت بندرعباسی و مضافات آن بر قرار گردید.
حاجی احمدخان در دوران تصدی حکومت عباسی توانست داعیه ی حکومت مسقط بر آن ناحیه را برای همیشه از بین برده و با استفاده از تجربه ی طولانی مدت خود در اداره ی امور مسقط، بندرعباسی را به نحوی شایسته اداره کرده و موجبات خشنودی تجار و ساکنان آن بندر را فراهم سازد. مأمورانی که تا پیش از انتصاب حاجی احمدخان به حکومت عباسی، به طور مداوم گزارشهایی از سوی سلوک و انگلیسی بودن او به مقامات مافوق ارسال می داشتند نیز مجبور به تحسین شیوه مدیریتی او در اداره عباسی شدند :
سلوک حاجی احمدخان با اهل بندرعباس بسیار خوب و به قاعده و همه کمال رضامندی را دارند. حکومتش بهطور و طرز اعراب، خلوت برای خود و قرار نداده همه مردم از عرب و رعیت و تاجر و کسبه از صبح تا قریب ظهر واز سه ساعت به غروب مانده تا اذان شام در تالار بزرگ ولندیزی جمع بوده مطلب خود را اظهار داشته جواب حاصل می کنند .... آنچه از ظاهر حال حاجی احمد مشاهده شده و میشود، مقصودش آبادی بندر و آسودگی مردم است.
یکسالی از مهاجرت حاجی احمدخان به بغداد نگذشته بود که ناصرالدینشاه قاجار به قصد دلجویی او را به تهران خوانده و منصب سرتیپی به وی اهدا می کند . سال بعد یعنی در سال ۱۲۹۱ هجری قمری او را دعوت به سکونت درشهربوشهر کرده و طی فرمانی مقرر می سازد تا سالیانه مبلغ ۵۰۰ تومان نقد بعد از وضع رسوم از مالیات بندر ابوشهر "همهساله تا حق وی معمول دارند. بنابراین حاجی احمد خان در سال ۱۲۹۲ هجری قمری با خانواده به بوشهر مراجعت کرده و با حمایت شخص شاه، موفق می شود بخشی از املاک غارت شده را مجدداً تصاحب نماید. درسال ۱۲۹۷ هجری قمری صید برغش حاکم زنگبار او را «که در آن زمان سکونت بوشهر داشته به زنگبار خواسته قلاده وزارت خود خواست بر او گذارد» حاجی احمدخان با توجه به وضعیت نامساعد و ضعف روزافزون حاکمیت عمان در منطقه از پذیرش وزارت زنگبار ابا کرده و به بوشهر باز میگردد.
در سالهای ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ هجری قمری در زمان حاکمیت محمد مهدی ملک التجار بوشهری بربنادر و جزایر خلیج فارس، به مدت چندین ماه به سمت نیابت حکمرانی بوشهر یا نیایب الحکومه بنادر منصوب شده و در دو سال قبل از این تاریخ یعنی در سال ۱۳۰۱ هجری قمری نیز به ریاست مجلس تجارت بنادر فارس معین می شود..
حاجی احمدخان از رجال صاحبنام و ذینفوذ بوشهر به شمار می رفته و در میان مردم منطقه از حسن شهرت بسیار برخوردار بوده است. فرصت شیرازی در مورد جایگاه اجتماعی وی می نویسد: « حاجی احمدخان که چندی وزیر مسقط بود و از اعیان آنجا بلکه ایران، در صفت جود حاتم عصر خویش بود.
حاجی احمد در طول دوران خدمت خود در مناصب مختلف، همواره در پی آن بود تا حاکمیت تضعیف شده ی ایران در خلیج فارس را دوباره احیا نموده و از منافع دولت متبوع خود را در مواجهه با دولت انگلستان و شیوخ عرب تحت الحمایه ی آنها حفظ نماید.یکی از اقدامات مفید و قابل تقدیر او در این رابطه، تنظیم شهادت نامه از ساکنان جزایر ایرانی خلیج فارس مانند ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک و سیری که آنها، اعراب ساکن جزایر مذکور به مالیات ایران بر آن جزایر شهادت داده اند.
او در راستای فعال تر شدن نقش ایران در خلیج فارس و حضور مقتدرانه نیروهای ایرانی در مقابل تعدیات انگلیسی ها و اعراب کرانه جنوبی، با استفاده از آشنایی و روابط هایی که میان اروپاییان داشت، اقدام به خرید تجهیزات جنگی از قبیل توپخانه برای دولت ایران می کرد.
پدر سدید علاوه بر اشتغال به امور دولتی و حکومتی، علاقه ی خاصی به مسائل و موضوعات ادبی به ویژه شعر و شاعری داشته و در این مورد تالیفاتی نیز از او به یادگار مانده است.مورخان وسیاحان وی را از شخصیتهای برجسته علمی و ادبی بوشهر به شمار آورده و مقام شاعری او را مورد ستایش قرار دادهاند. او از دوستان بسیاری در میان رجال مشهور عصر قاجار برخوردار بوده و دوستی بسیار نزدیکی با سید جمال الدین اسدآبادی داشته است.
از آثار حاجی احمد خان که بعضی به فارسی و برخی دیگر به زبان عربی تالیف شدهاند، علاوه بر دیوان اشعار به دیوان "سرتیپ" مشهور و به زبان فارسی سروده شده،کتابی است به نام "سفرنامه ی حاجی احمد خان "که در آن شرح مسافرت خود را از بندر بوشهر به سایر بنادر شمالی خلیج فارس به رشته تحریر کشیده است. در این مسافرت؛ حاج احمد خان در معیت "حسین قلی خان نظام السلطنه مافی" حاکم کل بنادر و جزایر خلیج فارس در سال ۱۳۰۹ هجری قمری با کشتی پرسپولیس جهت سرکشی و بازدید از بنادر و جزایر خلیج فارس در بندرلنگه، عباسی ،شمیل،قشم ،چارک و لافت به آن حدود رفته و پس از ۶۵ روز مجدداً به بوشهر بازگشته است. این سفرنامه در ۱۲ برگ به خط شکسته نستعلیق کتابت شده و فاقد نام کاتب و تاریخ تحریر می باشد.
اثر دیگر حاجی احمدخان کتابی است به زبان عربی به نام "الاحجار و المعدنیات" که به کانی شناسی ،شناخت انواع جواهرات معدنی و اوزان و قیمت آنها اختصاص دارد. این اثر به خط مولف بوده و فاقد تاریخ تحریر است.
از دیگر تالیفات حاجی احمدخان کتابی است تحت عنوان "انساب العرب" که به مانند اثر پیشین به زبان عربی تالیف گردیده و شامل مطالب متنوع و پراکندهای از اشعار برخی شعرای عرب و اطلاعاتی در مورد قبایل و طوایف عرب ساکن در سواحل جنوبی خلیج فارس است. این عصر نیز به خط نستعلیق مولف در سال ۱۳۱۱ هجری قمری تحریر شده است.
از حاجی احمدخان دیوان شعری نیز باقی مانده است که به "دیوان سرتیپ" شهرت یافته است .در ابتدای این نسخه تعدادی از اشعار "صحبت لاری" درج گردیده و سپس اشعار حاجی احمدخان که بیشتر در رثاء شهدای کربلا سروده شدهاند،ثبت گردیده است .اشعار حاجی احمدخان در این اثر به زبان فارسی است و در انتهای آن مطلب تاریخی مهمی نظیر حمله وهابیون به کربلا در سال ۱۲۶۰ هجری قمری و نامه "علی محمد باب" به مجتهد معروف بوشهر "شیخحسن آل عصفور" آمده است.
حاج احمد خان در سال ۱۳۱۴ هجری قمری به مقصد زیارت مشهد مقدس به همراه خانواده از بوشهر راهی تهران میشود. بعد از زیارت مشهدالرضا (ع) و بازگشت به تهران در روز شنبه هفدهم جمادی الاخر ۱۳۱۵ هجری قمری پس از چند روز بیماری سخت دار فانی را وداع می گوید. سید عبدالله بهبهانی از رهبران معروف جنبش مشروطه و از علمای بزرگ آن روز تهران بر پیکر وی نماز گذارده و او را در ابن بابویه تهران به خاک سپاردند.
نظر دهید